Bilim insanları, Dünya’nın Ay’ı paslandırdığını keşfetti

Araştırmacılar, ayın paslandığını ve bundan kısmen Dünya’nın sorumlu olduğunu keşfetti.

Hindistan Uzay Araştırma Organizasyonu’nun Çandrayaan-1 yörünge aracından gelen verilerin incelendiği yeni bir makale, Ay kutuplarının diğer bölgelerden önemli ölçüde farklı bir bileşime sahip olduğunu ortaya koyuyor.

Kutuplardan yansıyan ışığı inceleyen Hawaii Üniversitesi’nden Şuai Li, hematitin spektral imzasını keşfetti.

Genelde pas olarak bilinen hematit, bir demir oksit biçimi. Ancak demirin paslanabilmesi için oksijen gerekiyor ve bilindiği üzere Ay’da oksijen bulunmuyor.

Li yaptığı açıklamada, “Bu çok kafa karıştırıcı” dedi. “Ay hematit oluşumu için hiç de uygun bir ortam değil.”

Bu soruya cevap arayan Li, NASA Jet İtki Laboratuvarı’yla (JPL) temasa geçti.

JPL’deki bilim insanlarından Abigail Fraeman, “İlk başta kesinlikle inanmadım. Ay’daki mevcut koşullara dayanarak, hematitin var olmaması gerekiyor” dedi.

Ancak Ay’da su keşfettiğimizden beri insanlar, şöyle tahminlerde bulunuyor: Eğer bu su kayalarla tepkimeye girdiyse, Ay yüzeyinde bildiğimizden çok daha çeşitli mineraller bulunabilir.

Bilim insanları, Ay’daki pas varlığının üç şekilde açıklanabileceğini keşfetti. Atmosferi bulunmasa da Ay’da, Dünya’nın manyetik alanı sebebiyle eser miktarda oksijen mevcut.

Oksijen, Dünya’nın manyetik alanı üzerinde gezegenden Ay’a seyahat edebiliyor, yani manyeto kuyruk aracılığıyla 385 bin kilometreyi katedebiliyor.

Bu, Ay’ın Dünya’ya bakan yüzündeki hematit miktarının diğer yüzüne göre çok daha fazla olmasını da açıklıyor.

Ay ve Dünya’nın milyarlarca yıldır birbirinden uzaklaşması sebebiyle, Ay’ın gezegene daha yakın olduğu dönemde daha çok oksijen almış olması da mümkün.

Bir diğer neden ise Ay’da bulunan hidrojen miktarı. Hem Ay hem de Dünya, Güneş’ten gelen rüzgarlar aracılığıyla uzayı kateden hidrojen bombardımanına maruz kalıyor.

Hidrojen, elektronları uzaklaştıran oksitleyicilerin aksine, temas ettiği materyallere elektron ekleyen bir indirgen.

Dünya’nın manyetik alanı gezegeni bundan koruyor ama Ay’da bu tür bir koruma bulunmuyor.

Öte yandan, Dünya’nın manyeto kuyruğu, Ay’a oksijen taşımanın yanı sıra dolunay dönemlerinde Ay’daki neredeyse tüm güneş rüzgarı aktivitesini de engelliyor. Bu da Ay döngüsü esnasında pas oluşumu için bir fırsat teşkil ediyor.

KRATERLERİN ALTINDA SU BUZU

Üçüncü faktörü ise, Ay’ın uzak tarafındaki kraterlerin altında bulunan mevcut su buzu oluşturuyor. Li, Ay’a devamlı çarpan toz parçacıklarının bu su moleküllerini serbest bırakabileceğini ve bunların demirle karışarak, oksitlenme oranını artıracak şekilde ısınabileceğini öne sürüyor.

Bu durum, hematitin neden Ay kraterlerinin uzağında da tespit edildiğini açıklayabiliyor ama suyun kayayla nasıl etkileşime girdiğini tam olarak açıklamak için daha fazla araştırma gerekiyor.

Bu yöndeki araştırmalar, hematitin asteroitler gibi diğer havasız cisimlerde bulunma sebebini de açıklamaya yardımcı olabilir.

Fraeman, “Bu cisimlerdeki demirin paslanmasına az miktardaki su ve cisme çarpan toz parçacıkları sebebiyet veriyor olabilir” dedi.