Bölgede Kim, Ne İstiyor? İşte 5 Soruda İdlib Düğümü

Rus savaş uçakları 22 gün aradan sonra Suriye'nin İdlib kentine hava saldırısı düzenledi. Suriye ordusu da zaman zaman havadan ve karadan İdlib'i vurdu. Türkiye'nin komşusu İdlib, askeri ve siyasi açıdan stratejik öneme sahip.

İşte 5 soruyla İdlib düğümü:

KİM NE İSTİYOR?

BBC Türkçe'ye konuşan uzmanlar İdlib'in Suriye'de 2011'de başlayan iç savaşın dönüm noktalarından biri olacağı görüşünde. Bir kısmı kamplarda yaklaşık üç milyon kişinin yaşadığı İdlib'e olası bir operasyonun göç dalgasını tetikleyebileceğini ifade ediyor. Birleşmiş Milletler, 'son yılların en büyük insanlık krizinin yaşanabileceği' uyarılarını yapıyor. Rusya ve Suriye ise, bölgenin 'teröristlerden temizlenmesi gerektiğini' söylüyor. Türkiye de göç dalgası ve insani krizin tırmanacağı kaygısıyla operasyona karşı.

HANGİ ÖRGÜTLER SAVAŞIYOR?

İdlib, farklı silahlı örgütlerin kurduğu ve bünyesinde el Nusra ile Ahrar'uş Şam'ı barındıran çatı örgütü Fetih Ordusu tarafından 2015'te ele geçirilmişti. Şimdi İdlib'in yüzde 60'ı, El Kaide'nin Suriye kolu El Nusra'dan dönüşen cihatçı Heyet Tahrir el Şam (HTŞ) örgütünün kontrolünde. Lideri, eski El Nusra mensubu Ebu Muhammed Colani. Suriye uzmanı Fransız akademisyen Fabrice Balance HTŞ cihatçılarını 'çok iyi organize, savaşa hazırlıklı' olarak tanımlıyor. HTŞ çoğunlukta olmak üzere İdlib'de 30 bin savaşçı olduğunu tahmin ediliyor.

TÜRKİYE İÇİN NEDEN ÖNEMLİ?

İdlib, Astana Mutabakatı çerçevesinde Suriye'de oluşturulan dört Gerilimi Azaltma bölgesinden biri olarak belirlenmişti. Mutabakat kapsamında Türkiye İdlib içine 12 gözlem kontrol noktası kurdu. Bunların aralarına Rusya 10, İran da 7 gözlem noktası yerleştirdi. Vilayet, bölge aktörlerinin her biri için kendi çıkarları doğrultusunda stratejik öneme sahip. Suriye'de Beşar Esad açısından 2011'den bu yana devam eden iç savaşın büyük oranda sona ermesi ve zaferini ilan etmesi anlamına gelecek.

TÜRKİYE İLE RUSYA KARŞI KARŞIYA GELİR Mİ?

İki ülkenin İdlib'de 'ılımlı muhalif' ayrımıyla ilgili fikir ayrılığından karşı karşıya geleceği kaygısı dile getiriliyordu. Türkiye'nin 24 Kasım 2015'te Rus savaş uçağı Sukhoi Su-24'ü düşürmesiyle başlayan kriz sonrası düzelen ilişkiler, Türkiye'nin S-400 füze savunma sistemi almasına kadar ilerledi. Ama İdlib operasyonunun Moskova ile Ankara arasında nasıl şekilleneceği henüz resmi olarak duyurulmadı. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov 29 Ağustos'ta Batı'ya "Terörle mücadele operasyonuna engel olmayın" derken, Türkiye ile ise 'İdlib'de hangi örgütlerin desteklendiğiyle' ilgili uzlaşı olduğunu söyleyerek, fikir birliğinin işaretini verdi. Suriye uzmanı Aron Lund ise bu açıklamaya temkinli yaklaşıyor: Lavrov ve Rus diplomatların genelde henüz anlaşmaya varılmadan, anlaşıldığını duyurma eğilimleri var. Rusya ile Türkiye arasında genel anlamda bir uzlaşı olabilir.

İDLİB HAREKATI ESAD İÇİN ZAFER OLUR MU?

İdlib, 2011'de başlayan savaşta muhaliflerin elinde kalan son büyük yerleşim bölgesi. Suriye ordusunun kapsamlı bir harekâtla bu vilayeti muhaliflerden geri alması uzmanlara göre 'yedi yıldır süren savaşı Beşar Esad'ın kazandığı' anlamına gelecek. Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Yves Le Drian, "Esad savaşı kazandı. Bunu ifade etmemiz gerek ama barışı kazanamadı" sözleriyle bu algının siyasi çevrelerde yerleştirdiğini gösterdi.