Kazakistan Cumhurbaşkanı Nazarbayev istifa etti

Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev istifa etti. Kazakistan'da 28 yıl iktidarda kalan Nazarbayev istifasını ulusa sesleniş konuşmasında duyurdu.

Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev görevinden istifa ettiğini açıkladı. Nazarbayev istifasını devlet televizyonundan yayınlanan ulusa sesleniş konuşmasında ilan etti.

Ülkenin bağımsızlığını kazandığı 1991 yılından bu yana cumhurbaşkanlığı koltuğunda oturan 79 yaşındaki Nursultan Nazarbayev, 2017 yılında başkanlık sistemine son verdi ve bazı yetkilerini parlamento ve hükümete devretti.

Orta Asya'nın en büyük ekonomisi olarak bilinen 18 milyon nüfuslu Kazakistan zengin petrol, uranyum, demir ve altın rezervlerine sahip.

NURSULTAN NAZARBAYEV KİMDİR? 

Sovyetler Birliği döneminden bu yana koltuğunu koruyan tek lider olan Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, eski bir mühendis. Çalıştığı madendeki işçi ayaklanmaları onu siyasete, oradan da Sovyetlerin en önemli ikinci adamı olmaya yöneltti. Sovyetler dönemindeki gücünü, Kazakistan’ın bağımsızlık protokolünü imzaladığı 1991’den bu yana korudu.

Nursultan Nazarbayev Kazakistan’ın en büyük iki şehrinden biri olan Almatı yakınlarında Kazkalenski bölgesinde Çemolgan köyünde, güçlü ve büyük bir aşiretin bir parçası olarak 1940’ta doğdu. İkinci Dünya Savaşı sona erip Soğuk Savaş başladığında Nazarbayev ilköğrenimine başlamıştı.

20 yaşında geldiğinde zor şartlarda çalışıyor olsa da çok iyi para kazanmaya başlamıştı. 1962’de, Küba üzerinden Soğuk Savaş’ın en gerilimli dönemlerinden biri yaşanırken Karagandi Üniversitesi’nde metalürji mühendisliğini bitirdi. Aynı yıl Komünist Parti’nin gençlik kollarına da girdi ve zamanının büyük kısmını parti çalışmaları için kullandı. 1967’de mezun olduğunda Karagandi Metalurji İşletmesi’nde danışmanlık yapıyordu. Bundan dokuz yıl sonra, 1976’da Karagandi Bölgesel Parti Komitesi’nin ikinci sekreteri oldu.

1984’te, Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin Başbakanı olmuştu. Kazak Komünist Partisi’nin Birinci Sekreteri o dönem Kunayev’di. 1989’da Nazarbayev, bu kez Komünist Parti’nin Genel Sekreterliği’ne getirildi. Kunayev’den sonra bu göreve gelen ikinci Kazak kökenli isim oldu.

GORBAÇOV'UN TEKLİFİNİ REDDETTİ 

Sovyetler’de ‘Prestroika’ denilen yeniden yapılanma dönemine giden SSBC Başkanı Gorbaçov, kendisinden sonra SSBC’de en güçlü ikinci kişi olarak gördüğü Nazarbayev’e SSBC’nin Başkan Yardımcılığı’nı önerdi. Yani Nazarbayev, dönüşüme de hızlıca ayak uydurmuştu. Ancak bu teklifi reddetti.

Rus Devlet Başkanlarıyla sürdürdüğü iyi ilişkiler Putin dönemine kadar süren Nazarbayev, Boris Yeltsin’i devirmeye çalışan radikallerin 1991 darbe girişimi karşısında da Yeltsin’i destekledi. Ardından Sovyetler Birliği dağıldı ve Nazarbayev bu kez bağımsız Kazakistan’ın cumhurbaşkanı oldu.

1 Aralık 1991’de yapılan seçime tek aday olarak giren Nazarbayev, 21 Aralık’ta Almatı’da Kazakistan’a bağımsızlığını kazandıran protokolü imzaladı. Rusya ile ekonomik ilişkilerin dağılma döneminden sonra da bozulmamasına özen gösterdi.

KAZAKİSTAN'IN İLK VE TEK CUMHURBAŞKANI 

1991’den sonra 10 Ocak 1999’da ve 4 Aralık 2005’te yedişer yıllık süreler için girdiği seçimlerden de galip çıktı. Sadece muhalif siyasi partilere değil, halk içindeki muhalif görüşlere de uyguladığı baskı sebebiyle sıklıkla uluslararası alanda eleştiriler aldı. 2005 seçimlerinde Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) tarafından ‘demokratik standartlara uymadığı’ gerekçesiyle eleştirildi.

Üst üste iki kez cumhurbaşkanlığına aday olmaya izin veren Kazak Anayasası’nı, 2007’de sadece kendisi için değiştirdi. Değiştirilen madde “şu an görevde bulunan cumhurbaşkanı, sınırsız sayıda seçime katılabilir” diyordu. Seçimlerin sıklığı ise yedi yıldan beş yıla indirildi. Böylece Nazarbayev 2011 ve 2015 seçimlerinde de aday oldu ve koltuğunu bırakmadı.

1997’de başkenti de Almatı’dan Astana’ya taşıyan Nazarbayev, Rusya’yla yakın ekonomik ve siyasi bağlarını hiç koparmadı. Bir yandan da ABD, Avrupa ülkeleri ve İsrail’le diplomatik ilişkilerini belli bir seviyede sürdürdü.

UÇAK KRİZİNDE ARABULUCU OLDU 

24 Kasım 2015’teki uçak krizinin ardından gerilen Türk-Rus ilişkileri için de Nazarbayev devreye girmişti. Haziran sonunda Erdoğan’dan Putin’e giden mektubun yazılması ve kabul edilmesi sürecinde rol oynadı.

Türkiye ve Rusya’yla iyi ilişkileri olan Nazarbayev, radikal hareketlere duyduğu kaygıdan dolayı Suriye savaşının da bölgeye sıçramadan çözülmesini istiyordu. İran’la da İslam Devrimi sonrasında iyi ilişkileri geliştiren Nazarbayev, bu üç ülkenin liderliğinde yapılan Suriye görüşmeleri için tarafları Astana’ya davet etmişti.