Seçime bile gidemiyoruz!

GÜNDEM

Ülkemizde seçimi bile yüzümüze gözümüze bulaştırdık. Erken seçim çağrılarının arttığı şu günlerde, bu istemlere hükümetin onay vermesi halinde, ne yazık ki yasal sorunlardan dolayı seçime bile gidilmesi imkansız görülüyor.

Seçim ve Halk Oylaması Yasası'nda, Yüksek Seçim Kurulu'nun (YSK) öngördüğü değişiklikler yapılmadan, değil erken seçime gidilmesi, normal tarihinde yapılması gereken seçimi bile gerçekleştirmek neredeyse imkansız.

YSK, yaklaşık 3 ay önce, Seçim ve Halk Oylaması ile ilgili sıkıntıları yazılı olarak Başbakanlık'a ve siyasi partilere aktardı.

Bu sıkıntılar arasında, Devlet Basımevi'nin yeni oy pusulalarını basacak donanımda olmadığı, mevcut paravanların büyüyecek olup oy pusulalarını sığmayacağı, paravan sayısı yetersizliği nedeniyle oy verme süresinin uzayabileceği, yasada “her ilçe bir seçim bölgesi” denilip artık ülkenin genelinin tek bir bölgesi olduğu, İlçe Seçim Kurulu ve YSK'nın görev alanlarının yeniden düzenlenmesinin gerekliliği, yasa içerisinde bazı maddelerin birbiriyle çelişmesi, tercih seçiminde ciddi tezatlıklar olduğu ve yerel seçimle genel seçim kurallarının bir birini tutmadığı vurgulandı.

Bu uyarının üzerinden aylar geçmesine rağmen, Başbakanlık tarafından hâlâ bir tasarı hazırlanıp, meclise sunulamadı.

“Erken seçim” talebini en yoğun şekilde gündeme getiren ana muhalefet partisi olan Cumhuriyeti Türk Partisi (CTP) Başkanı Tufan Erhürman, yasada gerekli düzenlemelerin yapılıp erken seçime gidilebilmesi için yaz tatilinde de çalışmaya hazır olduklarını açıkladı.

Yasadaki düzenlemenin ne aşamada olduğuyla ilgili bilgi almak istediğimiz Başbakanlık yetkililerine ise ulaşmak mümkün olmadı.

Erhürman: İki ayrı oy pusulası hazırlanabilir

Erhürman, yaklaşık 3 ay önce, Yüksek Mahkeme'nin, Seçim ve Halk Oylaması Yasası'nda ne gibi değişiklikler yapılması gerektiğini bildirdiğini ve hükümet yetkililerinin en kısa sürede tasarıyı hazırlayıp meclise sunacağına ifade etmesine rağmen, hâlâ meclis gündemine gelmediğini belirtti.

Yasadaki teknik sorunun, tek bir oy pusulasından söz edilip, ülkedeki siyasi parti sayısı da göz önünde bulundurulduğunda, tüm partilerin yer alacağı bir pusulayı KKTC'de basacak matbaa bulunmaması olduğunu söyleyen Erhürman, “Yasada bir değişiklik yapılması gerekiyor. Örneğin iki ayrı oy pusulası hazırlanabilir, ya da başka bir çözüm bulunabilir ” dedi.

“Meclis tatile giriyor, tasarı hâlâ ortada yok”

Meclis'in 19 Haziran'da tatile gireceğinden söz eden Erhürman, bu süre zarfında, yasada gerekli düzenlemelerin yapılmasının neredeyse imkansız olduğunu söyledi.

Erhürman, hükümeti ciddiyetsiz davranmakla suçladı.

“Tatilde olağanüstü toplantı yapılsın”

Erken seçimin şart olduğundan söz eden Erhürman, erken seçime gidilebilmesi için meclisin yaz tatilinde olağanüstü toplantıya çağrılmasını ve Seçim ve Halk Oylaması Yasası'nda gerekli düzenlemeleri yapmasını önerdi.

Erhürman, CTP olarak buna hazır olduklarını belirtti ve şöyle konuştu:

“Yaz döneminde meclisi olağanüstü toplantıya çağırsınlar, biz ona da varız. Ancak bir an önce yapsınlar. Biz daha önce erken için temmuz diye önerimizi vermiştik. Komitede bile görüşmediler. Biz mümkün olan en kısa zamanda erken seçim diyoruz. Bu hükümetin iktidarda kaldığı her gün, bizim haklarımızdan da, gelecek kuşaklardan da çalınmış bir gündür.

Ne kadar erken seçime gidilirse o kadar iyidir. Biz bu konuda her türlü yardımı yapmaya hazırız. Yaz döneminde olağanüstü toplanırız, yasada gerekli değişiklikleri yaparız. Ardından da meclis açılır açılmaz erken seçim kararı alır, seçime gideriz.

Bütün bu yaşananlardan sonra bir başbakan yardımcısının meclis kürsüsünde ‘benim yaptığım etik değildir’ demesinden sonra ve üstüne üstlük, benim yaptığım dediği şeyin altında bakanlar kurulundaki tüm bakanların imzası olduktan sonra hükümetin istifa etmesi gerekir. Önce başbakan yardımcısının, sonrada bu hükümetin istifa etmesi gerekir”.

YSK'nın uyardığı hususlar şöyle:

1-Tadil edilmiş şekli ile 5/1976 sayılı Seçim ve Halkoylaması altında milletvekili seçimi için öngörülen oy pusulasının boyutunun 9 siyasi parti ve bağımsızların katılması halinde 64×84 cm olacağı tespit edilmiştir. Siyasal parti sayısının çoğalması halinde bu ebat daha da artacaktır. Her partinin 50 aday göstereceği gerçeği ışığında seçimde kullanılan birçok Yüksek Seçim Kurulu formunun boyutları da değişmiştir. Bu formların Devlet Basımevi’nde basılması imkanı olmadığı bildirilmiştir. Devlet Basımevi’nin en büyük boyut olarak basım yapabileceği evrağın 50×70 cm ebatında olduğu bildirilmiştir. Seçim evraklarının bilhassa oy pusulalarının özel bir şirket tarafından basılması söz konusu olamaz. Bu nedenle Devlet Basımevi’nin milletvekilliği seçiminde kullanılacak oy pusulası ve tüm Yüksek Seçim Kurulu formlarının basımının gerçekleştirilebilecek donanıma kavuşturulması gerekecektir.

2-Milletvekilliği seçiminde kullanılacak yeni oy pusulaları çok büyük olduğundan mevcut paravanlarımızın kullanılması mümkün değildir. Bu nedenle yeni paravana ihtiyaç duyulacaktır. Oy verme süresinin milletvekilliği seçiminde uzayacağı göz önünde tutularak, sandıklardaki paravan sayısının artırılması gerektiğinden, en az 2000 adet yeni paravana ihtiyacımız olacaktır.

3-5/1976 sayılı Seçim ve Halkoylaması Yasası’nın 5. Maddesi’nde milletvekilliği seçiminde halen her ilçenin bir seçim bölgesi olduğu yer almaktadır. 33/2016 sayılı yasa ile yapılan tadilat neticesinde milletvekilliği seçiminde seçim bölgesi tüm ülke olarak kabul edilmiş olmakla birlikte, 5. Madde tadil edilmeden bırakılmıştır. 5. Madde’nin düzeltilmesi gereklidir. Aynı şekilde milletvekilliği seçimi için seçim bölgesi devlet sınırları olarak değiştirildikten sonra “seçim bölgesi” ibaresinin kullanıldığı tüm diğer maddelerin de gözden geçirilmesi ve milletvekilliği seçiminde İlçe Seçim Kurulu ve Yüksek Seçim Kurulu görevlerinin yeniden düzenlenmesi gerekecektir.

4-Tadil edilmiş 5/1976 sayılı Seçim ve Halk Oylaması Yasası’nın seçim yasaklarını düzenleyen 79. Maddesi’ne 33/2016 sayılı yasa ile yeni bir 3. Fıkra eklenmiş bulunmaktadır. “Seçim yasaklarının başladığı tarihten itibaren adaylar, herhangi bir spor kulübü, dernek, hayır kurumu ve benzeri yerlere her ne ad altında olursa olsun herhangi bir maddi katkıda bulunamazlar.” Ancak bu fıkraya aykırı hareket edilmesi hali için aynı yasanın 190. Maddesi’nin 3. Fıkrası’nda herhangi bir suç oluşturulmamıştır. Bu eksikliğin 190. Madde’ye ilave edilmesi gerekmektedir.

5-5/1976 sayılı Seçim ve Halkoylaması Yasası’nı tadil eden 33/2016 sayılı yasa ile karma oy ile ilgili, 101. Madde’nin (4) (A) fıkrasına tadil yapılmış (4) (C) fıkrası ise değiştirilmemiştir. “(4) (A) milletvekilliği seçiminde oyunu, birleşik oy pusulasında adı ve soyadı bulunan herhangi bir partili aday ve/veya bağımsız adaylara karışık olarak vermek isteyen seçmen, orada bulundurulan kalemle, oy vermek istediği adaylara, ad ve soyadları karşısındaki kareye işaret koymak suretiyle oyunu “KARMA” olarak kullanır. Karma oy, en az iki siyasal parti adayları arasında ve/veya en az bir siyasi partinin adayları ile bağımsız adaylar arasında kullanılır.

Ancak seçmen oyunu karma olarak kullanmak isterse, bu hakkını, en az 24 (yirmidört), en fazla 50 (elli) aday için kullanmak ve her ilçeden en az aday sayısının yarısı kadar adaya oy vermek zorundadır.

Aday sayısının yarısının ondalıklı olduğu ilçelerde aday sayısının yarısı ondalıklar hesaba katılmaksızın belirlenir. Seçmenin aday sayısının yarısından az sayıda aday oy verdiği ilçelerde kullandığı karma oylar geçersiz sayılır. Bu durumda seçmenin aday sayısının en az yarısı kadar oy verdiği ilçelerdeki oyları geçerli kabul edilir.

(4) (C) Karma olarak kullanılan oy pusulasından geçersiz sayılan işaretler dışındaki işaretlerin sayısı, bu fıkranın kesirlerin hesaba katılmayacağını öngören (A) bendi kuralları saklı kalmak koşuluyla, o bölgeden çıkarılacak milletvekili sayısının yarısından az olması halinde, o oy pusulası geçersizdir.”

Madde 101 (4) (A) altında seçmen oyunu karma olarak kullandığı takdirde en az 24 aday, en fazla 50 aday için kullanacak ve ayrıca her ilçede en az aday sayısının yarısı kadar oy vermek zorunda olacaktır.

Şu andaki nüfus sayısına göre tespit ettiğimiz milletvekili sayısına göre bu, Lefkoşa’da 8, Mağusa’da en az 6, Girne’de en az 5, Güzelyurt’ta en az 2, İskele’de en az 2 ve Lefke’de en az 1 oya, toplam 24 oya tekabül edecektir.

Madde 101 (4) (A) altında seçmenin aday sayısının yarısından az sayıda adaya oy verdiği ilçelerde kullandığı karma oylar geçersiz sayılacak diğer ilçelerdeki karma oylar geçerli kalmaya devam edecektir.

Madde 101 (4) (C) altında ise geçersiz sayılan işaretlerin dışındaki işaretlerin sayısı, o bölgeden çıkarılacak milletvekili sayısının 1/2 ‘sinden az olması halinde oy pusulası geçersiz olacaktır. Bu durumda madde 101 (4) (C)’ye göre 1/2 ‘den az oy kullanılan bir ilçe bulunması halinde, sadece o ilçe için verilen oylar geçersiz sayılmayacak, tüm oy pusulası geçersiz olacaktır.

Ayrıca 5. Madde tadil edildikten sonra milletvekilliği seçiminde devlet sınırlarının bir seçim bölgesi olması ile, 50 oyun yarısı olan 25’in altında oy kullanılması halinde oy pusulası geçersiz addedilecektir.

6-Madde 136 (2) (C)’de “………. Ancak, bir seçmenin kullandığı tercih oylarının geçerli sayılıp hesaplamaya dahil edilebilmesi için “EVET” mührünün kullandığı siyasal partiden olmak koşuluyla, her ilçeden aday sayısının yarısı kadar adaya tercih oyu vermesi gereklidir” demektedir.

Madde 101 (2) (C)’de ise “Ancak, seçmen bu tercih hakkını kullanmak isterse, o siyasal partinin listesinde ad ve soyadları yazılı adayların yarısı için kullanmak zorundadır” demektedir.

Madde 136 (2) (C)’ye göre seçmen Lefkoşa’da 8, Mağusa’da 6, Girne’de 5, Güzelyurt’ta 2, İskele’de 2 ve Lefke’de 1 aday için toplam 24 tercih oyu kullanacakken, madde 101 (2) (C)’ye göre toplam 25 tercih kullanması gerekmektedir. 25’den az tercih kullanıldığı takdirde tercihler geçersiz sayılacaktır. Bu nedenle bu sorunun çözülmesi gerekmektedir.

7-Madde 101 (7) ile Belediye Meclis Üyeliği seçimlerinde 101. Madde’nin 1., 2., 3., 4., 5. Ve 6. Fıkra kuralları çerçevesinde seçmenin oyunu kullanacağı, ancak milletvekili sayısı ile ilgili kuralların, Belediye Meclisi Üyeliği seçimlerinde uygulanmayacağı yer almaktadır.

Madde 96 (5)’de de yine Belediye Meclis Üyeliği seçiminde oy pusulalarında bu maddenin 1., 2., 3., ve 4. Fıkralarının uygulanacağı belirtilmektedir.

Milletvekilliği seçiminde kullanılacak yeni oy pusulası 96. Madde’nin tadilatı ile belirlenmiştir. Milletvekilliği seçiminde ülke genelinde oy kullanılacaktır. Bu tadilata kadar, milletvekilliği ve Belediye Meclis Üyeliği seçimleri için uygulanacak oy pusulasının da yasada belirlenmesi gereklidir.

Ayrıca 101. Madde’de Belediye Meclis Üyeliği seçimlerinde ne şekilde oy verileceğinin belirlenmesi gerekir.

136. Madde’ye de, tadilat öncesinde var olduğu gibi Belediye Meclis Üyeliği’nde oyların hesaplanması ile ilgili düzenleme konulmalıdır.