Ukrayna krizi yeniden masaya yatırılıyor

Ukrayna krizinin çözümü için Almanya, Fransa, Rusya ve Ukrayna liderlerinin Normandiya Formatı adı altında başlattığı müzakereler uzun bir arada sonra yeniden başlıyor.

Fransa’nın başkenti Paris’te bugün yapılacak zirvede liderler, Ukrayna krizinde gelinen durumu ele alacak. Normandiya Dörtlüsü Liderler Zirvesi, Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in ilk defa yüz yüze görüşecek olması nedeniyle önem taşıyor.

İki lider, baş başa yapacakları görüşmede Ukrayna ile Rusya arasında yaşanan Donbas ve Kırım meselelerini doğrudan ele alma imkanına da sahip olacak.

Zelenskiy, ülkenin doğusundaki krizi çözmek için seçimlerden önce verdiği söz doğrultusunda diplomatik alanda çaba gösteriyor. Eleştirilere rağmen Zelenskiy, bu yönde somut adımlar atmayı başarabildi.

Önce, göreve geldikten bir süre sonra Putin ile telefon görüşmesi yaparak Rusya ile uzun süredir üst düzeyde kurulamayan teması sağlayan Zelenskiy, Ukrayna ile Rusya arasında esir değişimini hayata geçirecek adımlar attı. Aralarında Kerç Boğazı'nda Rusya tarafından el konulan Ukrayna savaş gemilerindeki 24 Ukrayna denizcisinin de bulunduğu mahkum ve esirler “35’e 35” formülüyle Rus tarafıyla takas edildi.

Ardından, Batı’nın Ukrayna krizini unuttuğu bir dönemde Zelenskiy, 2016’dan bu yana rafa kaldırılan Normandiya Formatı’ndaki liderler zirvesinin toplanması amacıyla girişimlerde bulundu.

Eylülde “Steinmeier formülü” olarak adlandırılan eylem planı, Minsk’teki “Üçlü Temas Grubu” toplantısında Normandiya zirvesinin ön şartı olarak ortaya konuldu. Minsk Anlaşması ile alınan kararların uygulama düzenini sağlamak ve tarafların anlaşmayı uygulaması için 3 yıl önce dönemin Almanya Dışişleri Bakanı Frank-Walter Steinmeier tarafından bu formül bir yol haritası şeklinde ortaya konmuştu.

Bölgedeki Rus yanlısı ayrılıkçıların konumunu güçlendireceği öngörüsü ile bir önceki Kiev yönetimi tarafından Steinmeier formülü kabul görmemişti.

Ukrayna’da muhalefetin tepkisine rağmen Zelenskiy’in bu plana olumlu bakması, bir süredir Ukrayna krizine ilgisiz kalan Almanya ve Fransa’nın da ilgisini uyandırdı.

Kremlin’in de Zelenskiy’in bu girişimini memnuniyetle karşılaması üzerine Normandiya Formatı'nda Liderler Zirvesi'nin toplanmasında mutabık kalındı.

Böylece Zelenskiy’in bu girişimi sonucunda Almanya Başbakanı Angela Merkel, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in katılacağı zirvenin Paris’te yapılmasına karar verildi.

MUHALEFET ZİRVEYE TEPKİLİ

Zirvede Zelenskiy’in Rusya karşısında taviz vereceğini düşünen muhalefet ise tepkili. Ülkede başta eski Devlet Başkanı Petro Poroşenko’nun partisi Avrupa Dayanışması, eski Başbakan Yuliya Timoşenko’nun partisi Anavatan ve rock şarkıcısı Svyatoslav Vakarçuk’un Ses partisi ortak bir açıklama yaparak "kırmızı çizgilerden" taviz verilmemesi uyarısında bulundu ve taraftarlarını sokağa çağırdı.

Muhalefet, Zelenskiy’e Donbas konusunda güvensizliğini halka çağrıda bulunarak yüksek bir şekilde seslendirse de Ukrayna lideri, bu zirvenin ülke için kazanç olacağı konusundaki düşüncesinde kararlı.

Zelenskiy, diyalogdan yana olduğunu “Bu görüşme bizim için zaferdir. Çünkü bu zirve dört liderin görüşmesini sağlayacaktır. 3 yıl sonra oluşan bir fırsat. Diyalog başlatmak büyük bir fırsat.” açıklamasıyla gösterdi.

ZİRVEDEN BEKLENTİ YÜKSEK DEĞİL

Peki uzun süredir toplanamayan bu zirveden ne bekleniyor? Gerek Kiev gerek Moskova’dan yapılan açıklamalara göre, zirveden çıkacak sonuç konusunda her iki tarafın da beklentisi yüksek değil.

Zirvede, en önemli gündem maddesi olarak, tarafların bugüne kadar yapılanları değerlendirmesi ve Minsk Anlaşması’nın uygulanması yönündeki olumlu adımları kayıtlara geçirmesi bekleniyor.

En son yapılan zirvenin Ukrayna ve Fransa’da düzenlenen devlet başkanlığı seçimleri öncesinde gerçekleştiği hatırlanırsa Zelenskiy ve Emmanuel Macron dörtlü formatın yeni simaları olarak masaya ilk defa oturacak.

Ancak geçmişte somut kararlar alınmayan Normandiya Formatı'ndaki zirveler göz önüne alındığında, bu zirveden çıkabilecek en büyük sonuç Ukrayna ve Rus liderlerin bir araya geliyor olması.

Zirvede ne görüşüleceğine ilişkin ilk ipuçlarını ise Ukrayna Dışişleri Bakanı Vadim Pristayko kısa bir süre önce verdi. Pristayko, öncelikle zirvede Minsk Anlaşması’nda herhangi bir değişiklik önerisinin görüşülmeyeceğini vurgulayarak açıklanacak bildiride son zamanlarda Donbas krizinin çözümüne ilişkin atılan adımların vurgulanacağını aktardı.

Ukrayna Başbakan Yardımcısı Dmitriy Kulebı de zirveden çok önemli bir sonuç beklenmemesi gerektiğini bildirdi.

Zirvede Rus tarafı ise krizin çözümü için Minsk Anlaşması’nın uygulanmasından başka yol bulunmadığını vurgulayacak. Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov zirvede Ukrayna krizinin çözülmesine yardımcı olmayı umduklarını belirterek çözüm için Minsk Anlaşması’nın alternatifinin olmadığını ve bu anlaşmanın dışına çıkılmaması gerektiğini masada vurgulayacaklarını bildirdi.

Kiev ve Moskova’dan gelen bütün bu açıklamalar ışığında Paris’te yapılacak zirvenin bir “tanışma zirvesi”nden öteye gitmeyeceği anlaşılıyor.

Rusya’nın krizin başlangıcından bu yana değişmeyen tavrı herkesçe bilinen bir gerçek. Ancak Zelenskiy’in eleştirilere rağmen krizi tırmandırmaya değil çözmeye yönelik diplomatik adımlar atmaya çalışması dikkat çekici olarak değerlendirilebilir.

Bazı kesimler tarafından tecrübesiz olarak nitelendirilse de Zelenskiy’in gelecek günlerde atacağı diğer adımlar Ukrayna krizine yönelik diplomasi alanında hareketliliği artırabilir.